πίσω απ’ τον μαντρότοιχο.
living behind “mantrótoichos”.
υλοποιημένο completed
εμβαδόν τεμαχίου: 395τ.μ. plot area: 395 sq.m.
εμβαδόν κτηρίου: 210τ.μ. building area: 210 sq.m.
σε συνεργασία με Ιωάννα Ευαγόρου in collaboration with Ioanna Evagorou
φωτογράφιση: Λούης Λοΐζου & Ιωάννα Ευαγόρου photography: Luis Loizou & Ioanna Evagorou
*Το έργο «πίσω απ’ τον μαντρότοιχο» έλαβε έπαινο στην κατηγορία «Έργο Νέου Αρχιτέκτονα» στα Κρατικά Βραβεία Αρχιτεκτονικής 2025.
*The project "living behind "mantrótoichos" received an honorable mention in the category "Young Architect’s Project" at the 2025 State Architecture Awards.
[ελ]
Η πρόταση επιδιώκει να επαναπροσδιορίσει την έννοια του «μαντρότοιχου» –ενός στοιχείου οικείου στον τόπο μας– όχι ως φράγμα, αλλά ως μέσο φιλτραρίσματος και ιδιωτικότητας, ενσωματωμένου στο πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα δόμησης που χαρακτηρίζει τις πλείστες οικιστικές περιοχές του νησιού. Η υποχώρηση της κατοικίας σε σχέση με το οδικό σύνορο και η συνειδητή επιλογή «σφράγισης» του κτηρίου προς τον δρόμο, με ελάχιστα, στοχευμένα ανοίγματα και σχισμές προς τον προαστιακό περιβάλλοντα χώρο, προσφέρει την επιθυμητή ιδιωτικότητα και καθιστά τον υπαίθριο χώρο αναπόσπαστο μέρος της κατοικίας.
Η πρόσβαση στην κατοικία γίνεται μέσω του κήπου, χωρίς να μεσολαβεί οποιοδήποτε αυστηρό όριο μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού. Η κίνηση δίπλα από τον εξωτερικό –σχεδόν– τυφλό τοίχο του ισογείου ορίζει το κατώφλι που επιστεγάζεται από τον τοίχο του κλιμακοστασίου, ο οποίος «ανασηκώνεται» για να σηματοδοτήσει την είσοδο και να συνεχίσει στην πρόσοψη ως το όριο του ορόφου και του ιδιωτικού αιθρίου του κυρίως υπνοδωματίου.
Το κεντρικό αίθριο, ως καλυμμένη και ακάλυπτη βεράντα, αποτελεί τον πυρήνα γύρω από τον οποίο οργανώνονται οι χώροι διημέρευσης. Ο χώρος εισόδου και το καθιστικό ανοίγονται προς τη βεράντα και τη μεσημβρία, ενώ τραπεζαρία και κουζίνα συνυπάρχουν στην απέναντι πλευρά. Τα υαλοστάσια περιμετρικά της βεράντας εντείνουν την οπτική συνέχεια εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, ενώ οι συρόμενες πόρτες δίνουν τη δυνατότητα πλήρους χωρικής ενοποίησης και ρευστότητας των χώρων του ισογείου.
Δυτικά, απέναντι από το αίθριο, ο τοίχος περίφραξης υψώνεται στο μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος, ως άλλος ένας «μαντρότοιχος», ώστε να ορίσει την εσωτερική αυλή και να προστατεύσει τις υπαίθριες δραστηριότητες από τα γειτονικά βλέμματα.
Στη βόρεια πλευρά του ισογείου χωροθετείται το γραφείο, ένας εσωστρεφής χώρος, ο οποίος διαχωρίζεται από το καθιστικό με διάτρητο τοίχο-βιβλιοθήκη. Στραμμένο βορειοδυτικά, απολαμβάνει σταθερό, διάχυτο φυσικό φως, με άνοιγμα προς έναν κρυφό, απομονωμένο κήπο που ορίζεται από τους περιμετρικούς ψηλούς τοίχους.
Ο όροφος διακρίνεται σε δύο μέρη, τη ζώνη των γονέων και τη ζώνη των παιδιών. Το κυρίως υπνοδωμάτιο αποτελείται από χώρους που διαχωρίζονται με ασαφή όρια. Η μία όψη της ιματιοθήκης αποτελεί την «πλάτη» του χώρου ύπνου, ως ένα χαμηλό διαχωριστικό, ενώ στα βόρεια ο χώρος ύπνου «μεγαλώνει» οπτικά και χωρικά μέχρι τον τοίχο της βεράντας, που προσφέρει προστασία και, ταυτόχρονα, οπτικές φυγές προς τον ουρανό και τον έξω χώρο.
Στη ζώνη των παιδιών, όλες οι προσβάσεις στους χώρους βρίσκονται στο σταυροδρόμι του ανατολικού ανθώνα. Το άνοιγμα του ανθώνα, ως το μοναδικό μεγάλο άνοιγμα στην πλαϊνή όψη, αφήνει το φως να κινηθεί γλυπτικά στο διπλό ύψος του κλιμακοστασίου, ενώ η φύτευση λειτουργεί ως φίλτρο προστασίας του μέσα και του έξω.
Η επιλογή των υλικών της κατοικίας βασίζεται στην ειλικρίνεια και στον διάλογο μεταξύ τους. Στα κατακόρυφα στοιχεία και τις εξωτερικές τοιχοποιίες επικρατεί το λευκό, ενώ η διαφοροποίηση του υλικού των ταβανιών από ανεπίχριστο σκυρόδεμα εντείνει την έννοια του κελύφους. Το ξύλο κυριαρχεί στα πατώματα, τόσο του ισογείου όσο και του ορόφου, προσφέροντας τη ζητούμενη ζεστασιά στους ιδιοκτήτες. Η πατητή τσιμεντοκονία ορίζει τους χώρους διακίνησης ως μια συνεχής πτύχωση και συνομιλεί με τα ταβάνια από ανεπίχριστο σκυρόδεμα.
Σε επιλεγμένα σημεία της εξωτερικής τοιχοποιίας ενσωματώνονται μικρά και μεγαλύτερα τετράγωνα ανοίγματα από υαλότουβλα, που αφήνουν δέσμες φωτός να εισχωρήσουν στο εσωτερικό κατά τις πρωινές και απογευματινές ώρες, ενώ, παράλληλα, μερικά παρέχουν την δυνατότητα ανάκλισης λειτουργώντας ως «αρσέρες», για διαμπερή αερισμό των χώρων.
[en]
The proposal seeks to redefine the concept of “mantrótoichos” – the traditional fence wall, a familiar architectural element in our region – not as a barrier, but as a privacy filter, integrated into the detached building system that characterizes most residential areas on the island. The house is set back from the street, and the choice to keep the building mostly closed to the outside, using only a few carefully placed openings and narrow slits, helps ensure privacy and defines the outdoor space as an integral part of the home.
Access to the house is through the garden, with no strict separation between public and private space. Movement along the mostly closed exterior wall of the ground floor leads to the entrance, which is marked by the staircase wall. This wall “rises” to define the entrance and continues along the façade, becoming the boundary for the upper floor and the private patio of the main bedroom.
The central courtyard, partly covered and partly open, forms the core around which the living spaces are organized. The living room opens toward the veranda, through large south-facing doors, while the dining area and kitchen are positioned on the opposite side. Glazing around the courtyard enhances the visual continuity between indoor and outdoor areas, and sliding doors allow for complete spatial integration and fluidity within the ground floor.
To the west, opposite the atrium, the fence wall reaches the maximum allowed height, functioning as another “mantrótoichos” to define the internal courtyard and shield outdoor activities from neighbours.
On the north side of the ground floor, the study room is located – an inward-looking space separated from the living room by a perforated wall-bookcase. Facing northwest, it benefits from diffuse natural light through an opening that looks onto a hidden, enclosed garden, defined by tall surrounding walls.
The upper floor is divided into two distinct zones: one for the parents and one for the children. The master bedroom is composed of loosely defined areas that flow into one another. A wardrobe wall serves as a backdrop to the sleeping area, acting as a low partition that maintains openness while providing separation. To the north, the room extends both visually and spatially toward a private veranda, offering a sense of enclosure along with framed views of the sky and the surrounding landscape.
In the children’s zone, access to the rooms is organized around the eastern planter/patio. Serving as the only large opening on the side wall, lets natural light flow dramatically through the double-height stairwell while its greenery acts as a living filter between interior and exterior.
White is used for the vertical surfaces and exterior walls, while the exposed concrete ceilings add contrast and reinforce the idea of a protective shell. Wood is used throughout the flooring of both levels, offering the warmth desired by the homeowners. The polished cement mortar flooring shapes the circulation areas into a seamless fold, harmonizing with the exposed concrete ceilings.
In selected parts of the exterior walls, small and large glass blocks are built in. These let beams of light enter the interior during the morning and afternoon hours. Some of these glass blocks are openable, helping air flow through the house like the traditional “arseres”, allowing for natural cross-ventilation.
